از اوج تا افول وحدت «باهم، نه در برابر هم»
الحمدالله رب‌العالمین و لصلاة والسلام علی السید المرسلین محمد و آله و اصحابه اجمعین. اما بعد: حدود چهادره قرن پیش در جزیرهی عرب، قبیلههای مختلف با اندیشهها و تفاخرات گوناگون جاهلانه و تعصبات قومی زشت و برتریجوییهای افراطی در مقابل هم از هیچ نوع زورگویی و زورآزمایی دریغ نمیکردند و قبیلههای ضعیف و کمنفوس توسط قبیلههای پرنفوس مورد ظلم و ستم قرار میگرفتند. گاهی یک قبیله برای دفاع از قبیلهی خود با قبیلهی دیگری پیمان موقت بسته میکرد و گاهی اندکترین اختلافی این پیمانها از هم میگسیخت و این نوع پراکندگی، زندگی آرام انسانی و اتحاد را از میانشان برداشته بود. در چنین شرایطی بود که خورشید اسلام ظهور کرد و پیامبر اسلام با برقراری صلح میان دو قبیلهی بزرگ اوس و خزرج، پایههای اتحاد و اتفاق را میان اعراب و قبایل مختلف آهستهآهسته مستحکم کرد که پس از مسلمان شدن تمام قبیلههای عرب، امت اسلامی به رهبری پیامبر – صلی‌الله علیه و سلم – به بلندای وحدت رسیدند. تاریکی، جهل و نادانی در جزیرهی عرب به‌وسیله‌ی نور اسلام از میان برداشته شد. یثرب به مدینهالنبی مبدل گشت و مهاجرین و انصار باهم دستِ برادری دادند. آن عصر نماد اوج و شکوه وحدت بود. عصری که در آن مسلمانان در پرتو قرآن و سنت، دوره‌های طلایی چون خلافت راشده و دوره‌های تمدنساز دیگر را تجربه کردند و علم و عدالت را گسترانیدند. اما، شکی نیست که این امت واحد به مرور زمان دچار تفرقه شد و رویکردها و مسیرهای آن‌ها چندگانه شد. عقایدشان متنوع شد و این امت به چندین حزب و فرقه تقسیم شد. طبق فرموده‌ی پیامبر – صلی‌الله علیه و سلم – این امت به ۷۳ فرقه تقسیم می‌شوند. این تفرقهگرایی و تعصبات امت اسلامی را از قله‌های بلند اتحاد به دوره‌های ضعف و پراکندگی کشانید و البته یکی از آن دلایل، فاصله گرفتن از قرآن و سنت بود که زمینه‌ساز افول امت گردید؛ تنها راه، برگشت دوباره به اتحاد و صعود، چنگ زدن به قرآن و سنت است. اصطلاح امت به جامعهی جهانی مسلمانانی اشاره دارد که ایمان به ارزش‌ها و باورهای مشترک مبنی بر آموزه‌های اسلام دارند. این مفهوم نشاندهندهی پیوند جمعی میان همه مسلمانان است که فراتر از مرزهای ملی، نژادی و قومی می‌باشد و ریشه در تعهد مشترک به خداوند متعال، پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و سلم – و آموزه‌های قرآن و سنت دارد. اسلام دین وحدت و یکپارچگی بوده و پیوند اسلامی پیوند با قانون الهی است. این پیوند تمام مسلمانان را در تمام نقاط جهان متحد می‌سازد و در میان آن‌ها همبستگی ایجاد می‌کند؛ آن‌ها را بر یک عقیده یک خدا، یک قانون، یک قبیله و یک هدف متحد می‌سازد. پروفسور دکتر اسماعیل علی محمد در کتاب «أمة الواحدة» می‌گوید: «این پیوند اسلامی یک سند دایمی است که همه مسلمانان را در هر نقطه‌ی جهان گرد هم می‌آورد و هر کجا که هستند سازمان‌دهی می‌کند. یک قرارداد الزامآور است که همه مسلمانانی را که به خداوند، رسولش، ملائکه و روز آخرت ایمان دارند و نماز برپا می‌کنند متحد می‌سازد.»[i] اصل و اساس امت اسلامی بر یگانگی و وحدت استوار است؛ وحدت در عقیده، عبادت، اخلاق، فکر و اصول. این وحدت نه‌تنها یک امر توصیه‌یی بوده، بلکه یک ضرورت دینی است. اسلام آمد تا مرزهای طبقاتی، ملی و جغرافیایی را بشکند تا مردم را در یک چارچوب کلی متحد سازد که شعار آن توحید و هدف آن ترغیب مردم به آبادانی زمین و اخوت و برداری است. علمای کرام در تفسیر آيت «اِنَّمِا المُؤمِنُونُ إِخْوَةٌ»[ii] میفرمایند که برادری دینی قوی‌تر از برادری نسبی است؛ زیرا پیوند نسبی با قطع رابطه یا مرگ قطع می‌شود، اما پیوند ایمانی با مرگ هم گسسته نمی‌شود. قرآن کریم نیز امت مسلمه را به‌عنوان بهترین امت معرفی می‌کند؛ کُنْتُمْ أُمَّةِ أُخْرِجَتْ لِنَّاسِ :- شما (ای پیروان محمد – صلی‌الله علیه و سلم -) بهترین امت هستید که (به سود) انسانها آفریده‌شده‌اید.[iii] این کرامت و برتری، مشروط بر آن است که مسلمانان در صف واحد باقی بمانند و امربه‌معروف و نهی از منکر کنند. امت اسلامی دارای عزت و مقام والا بود و به تمام بشر مفهوم عدالت، اتحاد و اتفاق را نشان داد. این امت ویژهگیهای منحصر به خود را داشت که باعث شد تا غیر مسلمانان به اسلام روی‌آورند. در اوایل اسلام، به‌یژه در زمان پیامبر – صلی‌الله علیه و سلم – و پس از وفات ایشان در دوران خلافت راشده، امت اسلام نمونه‌یی بی‌نظیر از همبستگی، وحدت و رشد سریع در زمینه‌های دینی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را نشان دادند. امت اسلامی در این دوران نه‌تنها از منظر دینی به‌شدت پیوسته و متحد بود، بلکه از نظر ساختاری و اجتماعی نیز به‌سرعت توسعه یافت و تأثیر بهسزای برجهان در آن زمان گذاشت. ویژگیهای مهم امت اسلامی در صدر اسلام دین اسلام در اوایل آغاز خود مبلغانی با تواناییها و استعدادهای عالی داشت که پرچم اسلام را به دوش میکشیدند، پیام آن را منتشر میکردند و در رأس آن‌ها حضرت ابوبکر صدیق، عمر فاروق، مصعب بن عمیر، علی بن ابی‌طالب، ابوذر غفاری و عبیده بن جراح – رضی‌الله‌عنهم – قرار داشتند. اسلام توسط آن‌ها به‌سرعت در جزیرهی عرب و بعد سایر نقاط جهان منتشر شده و بنیادگذار تمدن عظیم اسلامی شد. در اوایل، اسلام از افراد با پیشینه‌های مختلف تشکیل شده بود؛ از مستضعفان و بردگان تا نجیبزادگان و بزرگان قریش و از عرب‌های جاهلی که ایمان آوردند و مردمان عجم. وحدت در راه ایمان، اصول اخلاقی و همبستگی میان مسلمانان از مهمترین ویژگیهای جامعهی صدر اسلام بود که تا حدی در طول تاریخ اسلام ادامه یافت و این ارزش‌ها اگرچه افول کنند، هرگز نمی‌میرند. اما متأسفانه، امتی را که خداوند متعال به آن وحدت، عزت و کرامت بخشیده بود دچار تفرقه و پراکندگی شدند که امروزه عقایدشان متنوع و رویکردها و مسیرهای آن‌ها چندگانه شده است و اتحاد آن‌ها در کشورهای مختلف از هم‌پاشیده شده است[iv]. تعصبات و تفرقهگرایی این امت را به احزاب و گروه‌های مختلف تقسیم نموده است. تعصب و فرقه‌گرایی چیست؟ تعصب اعتقادی است که یک شخص یا گروه، خویش را برتر از شخص و گروه دیگر بداند. عناصری که مبنی بر آن انسانها برتری‌جویی می‌کنند عبارت از نسل، نژاد، زبان، فرهنگ، جغرافیه و ایدئولوژی سیاسی می‌باشد. دین مقدس اسلام بر
از اوج تا افول وحدت «باهم، نه در برابر هم» بیشتر بخوانید »
